Renta dożywotnia jest szansą na uzyskanie dodatkowego dochodu, jednak stanowi również pewne ryzyko dla seniorów. Mogą bowiem trafić na nieuczciwe osoby, które wykorzystają ich łatwowierność. A prawo nadal nie zapewnia poszkodowanych dostatecznej ochrony.

Na czym polega renta dożywotnia?

Renta dożywotnia przypomina nieco odwróconą hipotekę, w której właściciel nieruchomości dostaje środki za przekazanie prawa własności domu lub mieszkania na instytucję finansującą. W przypadku hipoteki jednak własność zostaje przeniesiona dopiero po śmierci osoby, która zdecydowała się na to rozwiązanie. W przypadku renty natomiast własność nieruchomości przekazywana jest w momencie podpisania umowy z podmiotem finansującym. Dotychczasowy właściciel ma jednak prawo dożywotniego w niej zamieszkiwania. Z rozwiązań tych korzystają najczęściej osoby starsze, które chcą zapewnić sobie dodatkowe środki do emerytury, albo nie mają komu przekazać nieruchomości w spadku.

Dla kogo renta dożywotnia?

Rozwiązanie to w takiej formie może okazać się pomocne i znacznie poprawić komfort życia właściciela nieruchomości. Niestety z uwagi na to, że decydują się na nie najczęściej osoby starsze, które są łatwowierne, a czasami nie do końca rozumieją wszystkie formalne i prawne zawiłości, mogą one trafić na oszustów. Seniorzy nie zawsze są świadomi, jaką umowę z instytucją finansującą podpisują, na czym dokładnie polega renta dożywotnia, bywa, że nie rozumieją, iż w momencie jej podpisania pozbywają się własności domu lub mieszkania. Nie zawsze również wysokość renty jest wystarczająca, aby umowę taką można było uznać za korzystną. Wysokość renty zależy od wieku i płci seniora, ale także od wartości nieruchomości. Im większa jej cena rynkowa, tym renta powinna być wyższa.

Umowę renty dożywotniej właściciel nieruchomości może zawrzeć z bankiem lub inną instytucją, która zdecyduje się na finansowanie, ale też z osobą. I o ile banki i ich oferty są pod stałą kontrolą Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznika Praw Konsumentów, to na rynku funkcjonuje wiele podmiotów, które takiej kontroli nie podlegają. Nie dysponują one przy tym takim kapitałem jak banki, zresztą i tak seniorzy takich informacji o firmie najczęściej w ogóle nie sprawdzają. Wycena nieruchomości przy zawieraniu umów o rentę dożywotnią jest uznaniowa, przez co wartość nieruchomości, a tym samym renty, może być ustalona z pokrzywdzeniem osoby zawierającej umowę.

Renta dożywotnia - przepisy

Niestety w Polsce nadal brakuje przepisów, które by te kwestie dostatecznie i kompleksowo regulowały. W 2014 roku po konsultacjach społecznych powstał już projekt zmian, ale nigdy nie wszedł w życie. Firmy zrzeszone w Związku Przedsiębiorstw Finansowych od lat apelują o wprowadzenie odpowiednich rozwiązań. W starciu z instytucjami finansowymi seniorzy są bowiem bezbronni. Często są to osoby mało zamożne, samotne, które nie posiadają specjalistycznej wiedzy prawnej, ani nie wiedzą, gdzie mogą szukać pomocy. A nawet jeśli na takową się zdecydują, to postępowania sądowe trwają na tyle długo, że w efekcie i tak nie otrzymują oni żadnej rekompensaty. Czasem rodzina stara się unieważnić taką umowę już po śmierci właściciela nieruchomości, z różnym skutkiem.

Umowa renty dożywotniej z osobą

Jednak spora część umów o dożywocie zawierana jest w ramach prywatnych ustaleń starszej osoby np. z rodziną czy sąsiadem. W zamian za obiecaną pomoc i wypłacaną miesięcznie rentę senior decyduje się przepisać własność swojego mieszkania. Jeśli sąsiad z jakiś powodów przestanie wypłacać świadczenie, osoba taka zostaje bez nieruchomości i bez dodatkowych pieniędzy, które przecież miały poprawić jej codzienny byt. I w tej sytuacji ponownie dochodzenie swoich praw wymaga czasu i pieniędzy, a nie każdy wie, jak się za to zabrać.

Gdy sprawy takie trafiają już na wokandę zdarza się, że umowy zostają unieważnione. Taki przypadek był niedawno w Gdańsku, gdzie sąd unieważnił umowę o rentę dożywotnią, z uwagi na to, że środki wypłacane seniorce były „rażąco nieekwiwalentne”. Niestety jest to jeden z niewielu przypadków, w którym osoba pokrzywdzona zdecydowała się na skierowanie sprawy do sądu, który wydał korzystny dla niej wyrok. Jak jednak podkreśla Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zadaniem państwa jest należyta ochrona obywateli, aby do takich sytuacji w ogóle nie dochodziło. Szczególnie tych narażonych na zagrożenie ze strony nieuczciwych osób.

Konieczne są zmiany

Eksperci jednym głosem apelują, że rynek należy ucywilizować. Na razie jednak ze strony rządu brak konkretnych ruchów w tym kierunku. A sprawę trzeba uregulować jak najszybciej. „Żyjemy dłużej. Już wiadomo, że świadczenia emerytalne nie będą rosły. Coraz więcej osób będzie zatem szukało nowych źródeł dochodu. Jednym z nich jest umowa świadczeń dożywotnich” – zauważa Łukasz Kosiedowski, zastępca dyrektora Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.

Magdalena Mróz-Jurgielewicz - Specjalistka z zakresu prawa (ukończone studia na kierunku prawo i administracja, doświadczenie zawodowe w kancelarii radców prawnych). Swoją wiedzę wykorzystuje w pracy w Zespole Windykacji Procesowej jednego z największych banków, gdzie zajmuje się zagadnieniami z zakresu prawa i postępowania cywilnego. Interesuje się rynkiem nieruchomości i kwestiami związanymi z szeroko pojętym prawem nieruchomości.