Jak chronić się przed czadem?

Michalina Janyszek
03.12.2025

Wraz początkiem sezonu grzewczego w budynkach mieszkalnych pojawia się ryzyko zatrucia czadem (tlenkiem węgla/CO). Problem jest powszechny i nie dotyczy tylko domów wyposażonych w stare piece. W 2024 strażacy przeprowadzili 4 329 interwencji związanych z emisją CO. Przez czad zginęły 52 osoby. Te alarmujące statystyki to pokłosie awarii wykrytych również w nowoczesnych systemach grzewczych i bojlerach gazowych. W takich urządzeniach najczęściej zawodzą kominy lub wentylacja. Właśnie dlatego zarówno mieszkańcy domów, jak i zabudowy wielorodzinnej powinni wiedzieć, jak działa ten cichy zabójca. Jak się przed nim skutecznie chronić?

Z tego artykułu dowiesz się:

Czym jest czad i dlaczego jest tak niebezpieczny?
Jak i w jakich warunkach powstaje tlenek węgla?
Jak się objawia zatrucie czadem?
Co robić, gdy podejrzewamy zaczadzenie?
Jak zabezpieczyć się przed czadem?

Czym jest czad i dlaczego jest tak niebezpieczny?

Czad to bezwonny gaz, który po wniknięciu do organizmu blokuje transport tlenu. Powoduje szybkie niedotlenienie narządów, przez co zatrucie często przebiega bez ostrzeżeń i wymaga natychmiastowej pomocy.

Tlenek węgla (CO), powszechnie nazywany czadem, to trujący, bezbarwny, bezwonny i pozbawiony smaku gaz, który właśnie przez te cechy jest śmiertelnie niebezpieczny. CO to molekuła składająca się z jednego atomu węgla i jednego atomu tlenu. Klucz do jego toksyczności leży w sposobie, w jaki wchodzi w interakcję z naszą krwią, a dokładniej z hemoglobiną. To ważne białko w czerwonych krwinkach, którego zadaniem jest transport tlenu. Tlenek węgla łączy się z hemoglobiną od 200 do 300 razy łatwiej i trwalej niż tlen. W efekcie czad zajmuje miejsce życiodajnego pierwiastka, tworząc związek zwany karboksyhemoglobiną (COHb). Kiedy to następuje, krew traci zdolność do przenoszenia tlenu. Prowadzi to do natychmiastowego niedotlenienia mózgu, serca i innych kluczowych narządów. Toksyczny czad szybko i skutecznie blokuje proces oddychania komórkowego, przez co następuje utrata przytomności, śpiączka i ostatecznie śmierć.

Czad jest tak groźny, ponieważ nasze ciało nie jest w stanie się przed nim bronić. W przypadku braku tlenu (na przykład przy wstrzymaniu oddechu) odczuwamy duszność, wzrasta tętno, a receptory informują mózg o zagrożeniu. Obecność CO niestety nie aktywuje fizjologicznych odruchów alarmowych. Oznacza to, że w kontakcie z czadem nie odczuwamy duszności, ponieważ toksyna ta blokuje transport tlenu jedynie na poziomie czerwonych krwinek, nie zmieniając poziomu tlenu rozpuszczonego w osoczu, na który reagują nasze odruchy alarmowe.

Prócz tego wiązanie karboksyhemoglobiny jest na tyle stabilne, że usunięcie czadu z organizmu wymaga długotrwałego podawania czystego tlenu, często pod zwiększonym ciśnieniem (terapia hiperbaryczna). Oznacza to, że ofiara zatrucia potrzebuje szybkiej i specjalistycznej pomocy, a objawy alarmowe łatwo bagatelizować.

Jak i w jakich warunkach powstaje tlenek węgla?

Czad powstaje, gdy urządzenia grzewcze działają bez odpowiedniej wentylacji, co prowadzi do niepełnego spalania i uwalniania toksycznego gazu do pomieszczeń. Najczęściej wynika to z usterek, braku serwisu, zatkanych kominów czy zablokowanego przepływu powietrza.

Powstawanie tlenku węgla (CO) jest bezpośrednio związane z procesem spalania, a właściwie niepełnego spalania. Czad wydziela się, gdy spalanie następuje przy niedostatecznej ilości tlenu. W całkowitym procesie spalania węgiel zawarty w paliwie łączy się z tlenem, tworząc dwutlenek węgla, czyli gaz stosunkowo bezpieczny. Jeśli jednak tlenu jest za mało, zamiast CO2 powstaje trujący CO.

W warunkach domowych do niepełnego spalania może doprowadzić szereg zaniedbań i usterek technicznych.

Przyczyny wydzielania się czadu:

Niesprawne lub stare urządzenia grzewcze

Głównym źródłem emisji są piece gazowe, węglowe lub olejowe, które nie są regularnie serwisowane. Niesprawne palniki, zanieczyszczone wymienniki ciepła czy wadliwe termopary sprawiają, że gaz lub inny materiał spala się nieefektywnie, tworząc duże ilości czadu. Wiele wypadków ma związek z gazowymi podgrzewaczami wody (bojlerami). Jeśli urządzenia tego typu są stare lub źle wyregulowane, mogą wpuszczać czad bezpośrednio do pomieszczenia mieszkalnego.

Zatkane i nieszczelne przewody kominowe

Niedrożny komin uniemożliwia prawidłowy ciąg, który jest niezbędny do odprowadzenia spalin na zewnątrz. Przyczynami zatorów mogą być gniazda ptaków, nagromadzona sadza lub gruz. Równie niebezpieczne są nieszczelne przewody kominowe. W takim wypadku spaliny zamiast zostać wyprowadzone na zewnątrz, przedostają się przez pęknięcia ścian do sąsiadujących pomieszczeń mieszkalnych.

Niedrożna wentylacja

Brak odpowiedniej wentylacji w pomieszczeniach gdzie znajduje się urządzenie grzewcze to bezpośrednia przyczyna niepełnego spalania. Szczelne okna, które często są pozbawione nawiewników oraz celowe zasłanianie kratek wentylacyjnych w łazienkach czy kuchniach (na przykład w celu zatrzymania ciepła), prowadzą do szybkiego zużycia tlenu w pomieszczeniu. Kiedy tego cennego pierwiastka zabraknie, pojawia się czad.

Jak się objawia zatrucie czadem?

Zatrucie czadem początkowo przypomina zwykłe osłabienie, a z czasem szybko przechodzi w zagrażające życiu niedotlenienie. Początkowe objawy nasilają się od bólu głowy i nudności po utratę przytomności.

Pierwsze symptomy zatrucia czadem są często mylone ze zwykłym zmęczeniem, grypą lub przeziębieniem. W łagodnej fazie, gdy stężenie karboksyhemoglobiny (COHb) we krwi jest stosunkowo niskie, poszkodowany doświadcza niespecyficznych dolegliwości. Należą do nich tępy ból głowy, nudności, ogólne osłabienie oraz zawroty głowy. Osoba zatruta może odczuwać również problemy z koncentracją i zaburzenia równowagi. Niestety często bagatelizujemy te objawy, szczególnie, gdy są łagodne.

Jeśli ekspozycja na czad trwa dłużej lub stężenie gazu jest wysokie, stan poszkodowanego gwałtownie się pogarsza, szybko prowadząc do bezpośredniego zagrożenia życia. Krytyczne objawy zatrucia czadem to nasilający się ból w klatce piersiowej, omdlenie, silne drgawki oraz zaburzenia rytmu serca. Na tym etapie dochodzi do poważnego niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego. Skutkiem tego jest utrata przytomności, śpiączka, a krótko po tym śmierć.

Co robić, gdy podejrzewamy zaczadzenie?

W przypadku podejrzenia ulatniania się czadu trzeba działać błyskawicznie: przewietrzyć mieszkanie, ewakuować domowników i wezwać służby. Najważniejsze jest przerwanie kontaktu z gazem i zapewnienie bezpieczeństwa do czasu przyjazdu ratowników.

Jeśli mamy obawy, że do pomieszczenia ulatnia się czad, musimy działać szybko i zdecydowanie. W takiej sytuacji nie ma czasu na szukanie źródła problemu, liczy się każda sekunda. Procedura ratunkowa jest dwuetapowa, a jej główny cel to jak najszybciej przerwać kontakt z trującym gazem.

Procedura ratunkowa w przypadku ulatniania się czadu:

Natychmiastowe wietrzenie

Pierwszym krokiem zaradczym powinno być otwarcie wszystkich okien i drzwi w pomieszczeniu. To zapewni maksymalny i natychmiastowy dopływ świeżego powietrza, które obniży stężenie tlenku węgla w atmosferze.

Ewakuacja i wezwanie pomocy

Po zapewnieniu dopływu świeżego powietrza należy wyprowadzić wszystkie osoby na zewnątrz budynku, a następnie wezwać pomoc. Najlepiej dzwonić pod numer 112 lub bezpośrednio do straży pożarnej na 998. Warto pamiętać, aby wyraźnie zaznaczyć dyspozytorowi, że mamy do czynienia z podejrzeniem zatrucia czadem.

Osoby poszkodowane, które mogły mieć kontakt z gazem i są przytomne muszą pozostać pod obserwacją i nie powinny się kłaść. W przypadku utraty przytomności, należy zapewnić drożność dróg oddechowych, układając poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej. Na tym etapie pozostaje czekać na przybycie zespołów ratownictwa medycznego i straży pożarnej. Tylko strażacy są upoważnieni do sprawdzenia źródła emisji i stężenia czadu w budynku. Pod żadnym pozorem nie wolno wracać do potencjalnie zaczadzonych pomieszczeń przed oględzinami i potwierdzeniem ratowników, że jest bezpiecznie.

Jak zabezpieczyć się przed czadem?

Skuteczna ochrona przed czadem opiera się dbaniu o sprawność wentylacji, regularnych przeglądach urządzeń grzewczych i używaniu certyfikowanych czujników.

Kluczowym elementem skutecznej ochrony przed czadem są regularne przeglądy i czyszczenie przewodów kominowych oraz wentylacyjnych. Zgodnie z przepisami prawa budowlanego, przeglądy kominiarskie i kontrola wentylacji muszą być przeprowadzane przynajmniej raz w roku. Niedopełnienie tego obowiązku to najprostsza droga do zatkania komina sadzą czy gruzem, czyli realnego ryzyka cofania się spalin i emisji czadu. Wszędzie tam, gdzie znajdują się urządzenia spalające, wentylacja nawiewno-wywiewna musi działać sprawnie. Prócz tego pod żadnym pozorem nie wolno zasłaniać kratek wentylacyjnych ani uszczelniać okien w sposób uniemożliwiający dopływ świeżego powietrza. Równie ważny jest coroczny serwis techniczny samych urządzeń grzewczych. Przegląd powinien być przeprowadzany zgodnie z zaleceniami producenta. Najważniejszym etapem serwisu jest regulacja palników., jeśli pozostają sprawne, ryzyko niepełnego spalania jest dużo mniejsze.

Kolejną istotną kwestią jest montaż atestowanych czujników tlenku węgla (CO). Czujnik jest narzędziem, które sygnalizuje obecność trującego gazu. Właśnie dlatego urządzenie to powinno znajdować się przede wszystkim w pobliżu potencjalnych źródeł (na przykład w kotłowni czy kuchni). Czujniki trzeba też koniecznie zamontować w sypialniach lub w korytarzu w pobliżu strefy sypialnej. Zatrucie czadem często następuje podczas snu.

Warto zaznaczyć, że od grudnia 2024 czujniki czadu muszą być montowane we wszystkich nowych budynkach mieszkalnych. Z początkiem 2026 obowiązek ten obejmie też starsze i nowe nieruchomości handlowe, produkcyjne i magazynowe. Od czerwca 2026 urządzenia tego rodzaju muszą pojawić się w obiektach hotelarskich.

Do monitorowania jakości powietrza w domu wybierajmy urządzenia z wymaganymi certyfikatami i atestami. To one gwarantują jego czułość i niezawodność w momencie, gdy czad zacznie się wydzielać. W kontekście bezpieczeństwa domowego, zawsze należy szukać czujników z wyraźnym oznaczeniem PN-EN 50291 i znakiem CE. Jest to deklaracja producenta, że wyrób spełnia wszystkie wymagania dyrektyw UE dotyczących bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska. To warunek konieczny do legalnego wprowadzenia urządzenia do obrotu na terenie wspólnoty.

Najlepsze czujniki posiadają certyfikaty wydane przez niezależne, akredytowane jednostki badawcze. Dokument taki potwierdza, że produkt został przetestowany przez stronę trzecią i jest zgodny z normą PN-EN 50291.

Dowiedz się więcej:

Niniejsze opracowanie ma jedynie charakter informacyjny. Jego treść nie stanowi porady prawnej, podatkowej, finansowej czy z zakresu obrotu nieruchomościami. W celu uzyskania profesjonalnego wsparcia, skonsultuj się ze specjalistą: https://www.nieruchomosci-online.pl/agenci.html

Michalina Janyszek - Specjalistka od nieruchomości z mocno humanistycznym zacięciem. Jako polonistka z wykształcenia, a z powołania poetka oraz tłumaczka, doskonale operuje słowem, co wykorzystuje do popularyzowania branżowej wiedzy.