W ostatnich latach coraz częściej mówi się o ekologii w kontekście budownictwa. Deweloperzy podkreślają, że ich inwestycje są przyjazne środowisku, oszczędne i zrównoważone. Hasła takie jak „zielone osiedla” czy „energooszczędne budynki” pojawiają się niemal w każdej ofercie. Zobaczmy, na ile te deklaracje mają pokrycie w rzeczywistości. Sprawdźmy też, czy nowe rozwiązania rzeczywiście przyczyniają się do ochrony środowiska, dlaczego jest to ważne i jak wyglądają koszty.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym jest ekologiczne budownictwo?

• Skąd wiemy, że budynek jest eko?

• Jakie rozwiązania stosuje się w ekologicznym budownictwie?

• Jak budownictwo wpływa na środowisko?

• Jakie jest podejście do budownictwa ekologicznego w Polsce i w UE?

• Jak wygląda wprowadzanie ekologii do budownictwa w UE?

• Czy budownictwo eko jest tańsze czy droższe?

Czym jest ekologiczne budownictwo?

Eko dom. Co to właściwie oznacza? Choć pojęcie wydaje się proste, dla każdego odpowiedź jest inna. Jedni wskażą na obecność takich elementów jak panele fotowoltaiczne, inni na niską emisję dwutlenku węgla, a jeszcze inni podkreślą oszczędność i małą utratę ciepła. Ważne jest zatem, aby taki budynek był przyjazny dla środowiska, co z kolei przekłada się na efektywne wykorzystanie energii.

Ekologiczne budownictwo stawia na podejście, które łączy nowoczesne technologie z dbałością o środowisko. Jego główne założenia to minimalizacja zużycia energii, wody oraz surowców naturalnych. Istotnym elementem są także materiały budowlane - powinny być odnawialne, trwałe i nieszkodliwe dla zdrowia.

Eko budownictwo czerpie z natury i z nią współgra, dzięki czemu jest rozwiązaniem ekologicznie bezpiecznym. Wbrew pozorom nie musi też być drogie i łatwo dostosować je do naszych warunków. Możemy skorzystać z szeregu opcji poprawiających wydajność nowoczesnych budynków. Od wykorzystania OZE dzięki montażowi paneli fotowoltaicznych czy pomp ciepła po inteligentne zarządzanie, oświetlenie LED czy izolację termiczną.

Tak wygląda to od strony teoretycznej. A jak jest z praktyką? Wrócimy do tego w dalszej części artykułu.

Skąd wiemy, że budynek jest eko?

Na świecie funkcjonują certyfikaty takie jak LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) oraz BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method), które pomagają ocenić, czy dany budynek spełnia wymagania ekologiczne. Budynki z takimi certyfikatami są nie tylko bardziej przyjazne środowisku, ale również często bardziej komfortowe dla mieszkańców.

Jakie rozwiązania stosuje się w ekologicznym budownictwie?

Nowoczesne eko budownictwo wykorzystuje wiele innowacyjnych technologii, które pozwalają na zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko. Elementami takiego działania są:

• Materiały przyjazne środowisku: beton ekologiczny (np. z dodatkiem popiołów lotnych), drewno klejone czy izolacje z włókien naturalnych.
• Energooszczędne rozwiązania: panele fotowoltaiczne, pompy ciepła i systemy odzyskiwania ciepła z wentylacji.
• Zarządzanie wodą: systemy retencji deszczówki do podlewania roślin czy spłukiwania toalet.
• Inteligentne systemy zarządzania: smart home, który automatycznie dostosowuje temperaturę, oświetlenie i wentylację, zmniejszając zużycie energii.

Temat eko rozwiązań w nowoczesnych budynkach przedstawiliśmy w tym artykule - „Ekologiczne rozwiązania w nowoczesnych budynkach”.

Żeby zrozumieć, dlaczego ekologiczne podejście jest tak ważne, warto odpowiedzieć sobie na kolejne pytanie.

Jak budownictwo wpływa na środowisko?

Raport Global Alliance for Buildings and Construction pokazuje, że już w 2018 roku kwestie mieszkalne (budownictwo i eksploatacja) odpowiadały za 39% globalnych emisji CO2. Podobnie jest w przypadku generowanych odpadów - 37,5% tego, co wytworzyły państwa członkowskie UE, związane jest z budownictwem (dane Eurostat za 2020 rok). W praktyce oznacza to ponad 780 milionów ton odpadów.

Zdecydowana większość budynków mieszkalnych w UE jest nieefektywna energetycznie. Eksploatacja budynków odpowiada przy tym za 40% zużycia energii. Dlatego zmiany są tak ważne i potrzebne szybko.

Więcej o samych obciążeniach ekologicznych, jakie generuje budownictwo mieszkaniowe przeczytasz w tym artykule - „Obciążenia ekologiczne generowane przez budownictwo mieszkaniowe”.

Jakie jest podejście do budownictwa ekologicznego w Polsce i w UE?

Zmiany idą powoli. Obecność różnego rodzaju programów i dotacji pomogła zwiększyć zainteresowanie ekologią w budownictwie. Szczególną popularnością cieszy się u nas energia słoneczna. Instalacje fotowoltaiczne coraz częściej widuje się zarówno na budynkach, jak i w postaci farm. Widać to także we wzroście produkcji energii elektrycznej. W 2022 roku było to 9,3 TWh, dwa razy więcej niż rok wcześniej. W 2023 już 13,2 TWh (dane z Energy-charts.info). W 2023 stanowiło to 21% całej energii wyprodukowanej w naszym kraju (raport Ember European Electricity Review).

Nie jest to jednak wynik pozwalający spełnić wymagania, jakie nakłada na nas obecność w UE. Celem Unii jest to, by minimalny udział energii odnawialnej stanowił 42,5% zużycia do 2030 roku, przy czym wartość 45% wskazuje jako tę, do której powinny dążyć państwa członkowskie. Wspólnocie zależy też na zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych do tego roku o 55%. Poprzez takie działania chcemy osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 roku. Cele określa pakiet klimatyczny “Gotowi na 55” (“Fit for 55”).

Wszystkie nowopowstające budynki muszą być zeroemisyjne do 2030 roku. Przy projektowaniu budynków powinno być brane pod uwagę także to, aby po okresie jego eksploatowania można było ponownie wykorzystać użyte w nim materiały. W praktyce jest to wciąż trudne, często powodem są czynniki finansowe. Firmy stosują na przykład zwykły piasek zamiast recyklingowanego, który jest droższy. Dlaczego ma to znaczenie?

To właśnie tego surowca zużywamy najwięcej zaraz po wodzie (dane z unep.org). Mimo że wydaje się go być pełno, jego zasoby są ograniczone. Nie jest możliwe korzystanie w budownictwie z piasku pustynnego, ponieważ jego ziarna są okrągłe. Lepszej jakości beton wymaga cząsteczek o nieregularnej budowie. Taki piasek pozyskuje się głównie z dna mórz i oceanów. Jego wydobycie to nie tylko ingerencja w tamtejsze ekosystemy. Masowe działania prowadzą do osuwania się wybrzeży czy zatapiania całych wysp.

W efekcie działań człowieka zasoby piasku kurczą się obecnie w tempie około 6% rocznie (raport UN Environment Programme 2022) i może go zabraknąć w ciągu dwóch dekad. To właśnie dane takie te wpłynęły na konieczność wprowadzenia ostrzejszej polityki.

Jak wygląda wprowadzanie ekologii do budownictwa w UE?

Polska jako kraj członkowski UE także musi się dostosować do wskazanych wymagań. Oznacza to potrzebę zwiększenia udziału OZE w zużytej energii do 42,5%, czyli podwojenia wyniku z 2023 roku w ciągu kolejnych 7 lat. Zobowiązaliśmy się do tego w grudniu 2019 roku, przekazując Komisji Europejskiej Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030.

Tak wygląda to od strony teoretycznej. W praktyce jednak jest to problematyczne. Na XXXIII Forum Ekonomicznym (2024) w rozmowie poświęconej temu zagadnieniu (panel „Eko-budownictwo - ergonomia, ekonomika, ochrona środowiska”) eksperci wskazywali dwie przeszkody w realizacji takiego celu. Mówiono o tym, że potrzebne jest prostsze prawo ułatwiające wprowadzanie zmian. Obecne regulacje nie nadążają za nauką - brakuje współpracy rządu z naukowcami, którzy pracują na przykład nad wykorzystaniem odpadów. W grę wchodzą tu też takie szczegóły, jak chociażby sama definicja odpadu. Brakuje również specjalistów.

Jeśli chodzi o OZE, brak w Polsce nowych regulacji, na przykład w dziedzinie energetyki wiatrowej. W porównaniu do innych państw UE jesteśmy jedynym krajem, który ma większy udział energii słonecznej niż wiatrowej. Potrzebne są też nowe regulacje w kwestii budownictwa. Wdrażanie postanowień UE wciąż przychodzi nam z trudem. Brakuje zachęt dla konsumentów. Nowe wytyczne są traktowane jako uciążliwy obowiązek.

W efekcie na przykład przetargi budowlane są rozstrzygane w całości w oparciu o kryterium ceny. W wielu realizacjach nie dbano o holistyczne podejście do projektowania. Po rozbiórce budynki stają się gruzem, który trudno ponownie wykorzystać. Poprzez nadmierne zabetonowanie w miastach mamy problemy z retencją wody, co prowadzi do powstawania wysp ciepła. To właśnie druga strona problemu - podejście deweloperów.

W walce z obiema kwestiami może pomóc dyrektywa UE w sprawie efektywności energetycznej wprowadzona we wrześniu 2023 roku. Aktualizuje on cele wskazane we wcześniejszym rozporządzeniu i zaostrza zasady. Stawia przy tym na wsparcie dla gospodarstw domowych, promowanie innowacji, a także monitorowanie i raportowanie.

Czy budownictwo eko jest tańsze czy droższe?

Jednym z głównych pytań związanych z ekologicznymi budynkami jest kwestia kosztów. Na pierwszy rzut oka eko budownictwo może wydawać się droższe - zastosowanie nowoczesnych technologii i certyfikowanych materiałów wiąże się z wyższymi nakładami inwestycyjnymi. Domy pasywne są o 10-15% droższe w budowie niż budynki w technologii tradycyjnej.

Jednak w dłuższej perspektywie takie rozwiązania mogą generować oszczędności. Niższe rachunki za energię czy wodę to tylko jedna z korzyści. Ekologiczne budynki często cieszą się większym zainteresowaniem na rynku nieruchomości, co podnosi ich wartość.

Inwestycje fotowoltaiczne, które powstawały w Polsce w latach 2015-2017 zdążyły się już zwrócić właścicielom. Brakuje więc tylko lepszej zachęty, prostszego prawa, które ułatwi inwestycje zarówno konsumentom indywidualnym, jak i całym gminom oraz lepszej edukacji w tym obszarze. Z pewnymi rozwiązaniami wciąż trudno się przebić do społecznej świadomości.

Brak też nastawienia na efekt. Choć wiele inwestycji reklamuje się jako ekologiczne, rzeczywistość nie zawsze odpowiada obietnicom. Niektóre osiedla ograniczają się do symbolicznych działań, takich jak sadzenie kilku drzew, bez realnego wpływu na środowisko. Takie podejście jest coraz częstsze w wielu branżach. Wynika z mody na ekologię i jest nazywane greenwashingiem. Paradoksalnie niektóre bloki mieszkalne po ociepleniu zużywają więcej energii niż wcześniej. Firmy realizujące przetargi rzadko gwarantują określone efekty związane z energooszczędnością czy emisją CO2. Problemem jest też często słaba mierzalność takich efektów.

Dowiedz się więcej:

• Co warto wiedzieć przed zainwestowaniem w przydomową instalację fotowoltaiczną?
• Czy można zainstalować fotowoltaikę na balkonie w bloku?
• Co to jest ślad węglowy budynku?
• Jak zadbać o jakość powietrza w domu?

Niniejsze opracowanie ma jedynie charakter informacyjny. Jego treść nie stanowi porady prawnej, podatkowej, finansowej czy z zakresu obrotu nieruchomościami. W celu uzyskania profesjonalnego wsparcia, skonsultuj się ze specjalistą: https://www.nieruchomosci-online.pl/agenci.html

Michalina Janyszek - Specjalistka od nieruchomości z mocno humanistycznym zacięciem. Jako polonistka z wykształcenia, a z powołania poetka oraz tłumaczka, doskonale operuje słowem, co wykorzystuje do popularyzowania branżowej wiedzy.