Smog stał się w ostatnim czasie gorącym tematem. Nie bez powodu – jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, każdego dnia z powodu zanieczyszczenia powietrza umiera 18 tys. osób na świecie. Co to ma wspólnego z proptechem? Jaką wartość dla branży nieruchomości mają projektowanie w zgodzie z naturą oraz systemy do monitoringu i poprawy jakości powietrza?

Świadomość ludzi dotycząca zagrożeń, jakie niesie za sobą smog, rośnie, a takie podejście kreuje nowe trendy wśród deweloperów i inwestorów w branży nieruchomości. Przedsiębiorcy konkurują między sobą nie tylko lokalizacją czy ceną, ale również coraz częściej podejściem proekologicznym i walorami środowiskowymi.

Powietrze nad wieloma obszarami zurbanizowanymi mimo wielu wysiłków nadal jest zanieczyszczone powyżej dopuszczalnego poziomu. Niestety według Światowej Organizacji Zdrowia Polska na tle Unii Europejskiej jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów. Jest sposób, by tę niekorzystną statystykę odwrócić i zamienić na asa w rękawie.

Deweloperzy konkurują między sobą już nie tylko lokalizacją czy ceną, ale również działaniami proekologicznymi.

Zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczenie powietrza definiuje się jako występowanie w atmosferze określonych substancji w ilościach negatywnie wpływających na zdrowie człowieka, środowisko oraz dziedzictwo kulturowe (budynki, zabytki i materiały).

Niektóre pyły są emitowane bezpośrednio do atmosfery, inne są wynikiem reakcji chemicznych z udziałem gazów będących prekursorami (dwutlenek siarki, tlenki azotu i amoniaku, lotne związki organiczne). Pyły te mogą składać się z różnych związków chemicznych, z kolei ich wpływ na nasze zdrowie i środowisko jest zależny od ich składu.

Przykładem jednego z najczęściej występujących zanieczyszczeń jest ozon, czyli szczególna i wysoce reaktywna postać tlenu, silnie toksyczna i agresywna. Jego wysokie poziomy powodują korozję materiałów, budynków i żywych tkanek. W ludzkim organizmie powoduje zapalenie płuc i oskrzeli, a po ekspozycji na ozon nasze ciała starają się uniemożliwić mu przedostanie się do płuc – ten odruch ogranicza ilość wdychanego tlenu.

Spalanie paliwa zazwyczaj zmienia postać wielu substancji, w tym azotu – najliczniej występującego gazu w naszej atmosferze. Gdy azot wchodzi w reakcję z tlenem, w powietrzu powstają tlenki azotu (w tym dwutlenek azotu NO2). Gdy azot wchodzi w reakcję z atomami wodoru, powstaje amoniak (NH3), który jest kolejnym zanieczyszczeniem powietrza wywołującym poważne negatywne skutki dla zdrowia człowieka i środowiska.

W praktyce procesy spalania uwalniają wiele innych zanieczyszczeń powietrza, począwszy od dwutlenku siarki i benzenu, po tlenek węgla i metale ciężkie. Niektóre z tych zanieczyszczeń wywierają krótkoterminowy wpływ na zdrowie człowieka. Inne, takie jak niektóre metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenia organiczne, akumulują się w środowisku – powoduje to, że przedostają się one do naszego łańcucha żywnościowego i w rezultacie trafiają na nasz stół. Inne zanieczyszczenia, takie jak benzen, mogą niszczyć materiał genetyczny komórek i powodować nowotwory w razie długotrwałej ekspozycji.

Współcześni mieszkańcy dużych miast spędzają większość czasu w pomieszczeniach, gdzie są narażeni na wdychanie różnych toksycznych substancji (zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych). Do najważniejszych zanieczyszczeń powietrza występujących w pomieszczeniach zalicza się: radon (promieniotwórczy gaz powstający w glebie), gazy i cząstki powstające jako produkt spalania paliw, chemikalia i alergeny. Związki, takie jak: tlenek węgla, dwutlenki azotu, cząstki oraz lotne związki organiczne, występują zarówno w pomieszczeniach, jak i na zewnątrz.

Większość zanieczyszczeń powietrza występujących na zewnątrz przenika też do naszych domów, gdzie spędzamy większą część dnia. Na jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń wpływa wiele innych czynników, takich jak gotowanie, stosowanie pieców na drewno, zapalanie świec lub kadzideł, korzystanie z towarów konsumpcyjnych służących do czyszczenia powierzchni (woski, środki do nadawania połysku), materiały budowlane, np. sklejka zawierająca formaldehyd oraz wiele materiałów, w których skład wchodzą środki zmniejszające palność.

Ratujące rośliny

Rozwiązaniem, które niesie za sobą poprawę jakości powietrza, jest zastosowanie nasadzeń roślin, które w celu usprawnienia procesu fotosyntezy wykształciły mechanizmy filtrujące. Liście i igły to główne organy gromadzące zanieczyszczenia z powietrza, ale swój udział mają również młode pędy i wysycona woskiem kara.

Rozwiązaniem, które niesie za sobą poprawę jakości powietrza, jest zastosowanie nasadzeń odpowiednich gatunków roślin.

Wszystkie gatunki roślin oczyszczają powietrze, czynią to jednak z bardzo zróżnicowaną intensywnością i same również reagują na otaczające zanieczyszczone powietrze. Rośliny wykształciły mechanizmy obronne na naziemnych organach w formie wosku, który szczególnie sprawdza się w zbieraniu pyłów. Osadzający się pył zawieszony w części pozostaje na powierzchni, a w części tkwi w wosku (jest bowiem zbyt duży, aby wnikał do wnętrza komórek roślinnych). Zanieczyszczenia wolno przenikają do żywych komórek rośliny, gdzie rozpoczyna się proces ich rozkładu przez bakterie, które współżyją z rośliną.

Wszystkie rośliny zatrzymują pyły zawieszone, gazowe zanieczyszczenia powietrza oraz związki organiczne na swojej powierzchni, można więc określić, że prowadzą fitoremediację powietrza i pełnią funkcję biofiltra. Wyniki badań przeprowadzonych na roślinach uprawianych w terenie zurbanizowanym wykazują jednak, że gatunki potrafią różnić się ponad 10-krotnie zdolnościami akumulacyjnymi.

Rośliny i oczyszczanie powietrza na zewnątrz

Zdolność wpływu roślin na stan otaczającego je powietrza zmniejsza również zagrożenie dla ludzi będących w pobliżu. W bardzo dobrze udokumentowanych badaniach wykazano, że zieleń w otoczeniu szkół wpływa korzystnie na rozwój zdolności intelektualnych dzieci i młodzieży. Jak wykazano jedynym czynnikiem, który na to wpłynął, było ograniczenie zanieczyszczenia powietrza przez rośliny. Badania warto wykorzystać więc także przy projektowaniu osiedli, na których dzieci będą się wychowywać.

Rośliny proponowane do nasadzeń to: drzewa, krzewy, pnącza, wieloletnie rośliny zielne (byliny) oraz gatunki z rodziny botanicznych: trawy, rodzina astrowatych oraz goździkowatych. Trawy ze względu na duże zdolności do gromadzenia metali i pyłów zawieszonych odgrywają bardzo istotną rolę. W fitoremediacji powietrza wykorzystuje się ich inną cenną cechę, jaką jest zachowanie suchych liści przez okres zimy (ścinamy je dopiero wiosną), a przez cały okres zimy pełnią one funkcje fitoremediacyjne. Rodzina astrowatych, obok zdolności oczyszczających, ceniona jest ze względów estetycznych, wyróżnia bowiem wiele bardzo dekoracyjnych gatunków.

Roślinność musi być tak zaprojektowana i umieszczona, aby pokrywała całą powierzchnię gleby w otoczeniu obiektu. Dzięki temu w wietrzne dni nie będzie dochodziło do ponownego porywania cząsteczek pyłu zawieszonego z powierzchni niepokrytej roślinnością.

Rośliny i oczyszczanie powietrza wewnątrz budynków

W walce nad usuwaniem zanieczyszczeń powietrza z pomieszczeń pomocne stały się metody biologiczne. Około 30 lat temu, w szczegółowych badaniach wykonanych przez NASA, wykazano, że rośliny pokojowe i towarzyszące im mikroorganizmy glebowe mają zdolność obniżania poziomu zanieczyszczeń, zwłaszcza gazowych, w powietrzu – wyniki te zostały potwierdzone współcześnie.

Wykazano, że dzięki uprawie w sali klasowej 6 roślin doniczkowych, w okresie 9 tygodni nastąpiło obniżenie w powietrzu poziomu pyłu zawieszonego PM10 o około 30%, stężenia dwutlenku węgla o połowę oraz stężenia tlenku azotu o ok. 33%. Obecnie dysponujemy około 1000 gatunków i odmian pokojowych roślin doniczkowych, które nadają się do współczesnych pomieszczeń. Wiadomo, że wszystkie rośliny korzystnie wpływają na otoczenie człowieka: asymilują dwutlenek węgla, produkują tlen i skutecznie poprawiają samopoczucie, jednak ich przydatność w zakresie oczyszczania powietrza ze szkodliwych dla zdrowia człowieka substancji, określono zaledwie dla około 50 gatunków.

Rośliny mają zdolność obniżania poziomu zanieczyszczeń – zwłaszcza gazowych – w powietrzu.

Do zauważalnej poprawy jakości powietrza w pokoju mieszkalnym lub biurowym, o powierzchni około 20 mkw. wystarczy sześć dobrze ulistnionych, żywych roślin doniczkowych, o wysokości ok. 30-40 cm, rosnących w pojemnikach o średnicy 20 cm lub trzy większe rośliny, uprawiane w donicach o średnicy 30 cm. Rośliny nie zatruwają się pochłanianymi zanieczyszczeniami i przystosowują się do określonych warunków, a nawet mogą wykazywać rosnącą aktywność w tym procesie, w miarę wzrostu stężenia zanieczyszczeń w powietrzu (np. palmy). Większość zanieczyszczeń (70-80%) wnika do roślin przez aparaty szparkowe, a pozostałe przez skórkę – dlatego tak ważna jest staranna pielęgnacja roślin doniczkowych, systematyczne usuwanie kurzu i pyłu z liści, właściwe nawodnienie i odżywienie. W oczyszczaniu z zanieczyszczeń pomagają drobnoustroje glebowe, żyjące w podłożu, w strefie korzeniowej roślin. Z tego względu należy zapewnić roślinom podłoże o dobrych właściwościach fizyko-chemicznych, zgodne z wymaganiami każdego gatunku.

Informacja na temat występujących w okolicy inwestycji zanieczyszczeń jest więc bardzo ważna – dane te pozwolą na odpowiedni dobór gatunkowy roślin, których zadaniem jest poprawa stanu powietrza.

Biophilic design

Biofilia udowadnia nam ludzką potrzebę ciągłego kontaktu z naturą. Mimo wzrostu urbanizacji oraz stałego postępu technologicznego nasze genetyczne predyspozycje nie zmieniają się. Człowiek jest nieodłączną częścią środowiska przyrodniczego, a żyjąc w przestrzeni miejskiej, otoczony jest wieloma stresorami. Udział w naturalnych procesach wpływa na regenerację i zdrowie naszego organizmu, a co za tym idzie – jakość życia.

Opierając się na wiedzy z zakresu psychologii środowiskowej, projektując przestrzeń wokół inwestycji, deweloperzy mogą realnie wpływać na zachowanie dobrego samopoczucia jej przyszłych mieszkańców i tym samym budować sobie przewagę rynkową. Odpowiednio zaprojektowane, harmonijne wnętrza będą sprzyjać odpoczynkowi, wpływać pozytywnie na budowanie relacji rodzinnych i sąsiedzkich oraz wzmacniać poczucie bezpieczeństwa i przynależności domowników, co nabywcy mieszkań z pewnością docenią.

Warto więc sprawić, aby przyroda, która nas otacza była wyeksponowana w najbliższym otoczeniu nieruchomości i z zewnątrz przenikała także do wnętrz. Odpowiedni dobór roślin będzie oczyszczał powietrze ze szkodliwych związków i poza walorami estetycznymi w rzeczywisty sposób wpływał na nasze zdrowie. Wprowadzając biophilic design do wnętrza, warto pamiętać o odpowiednich materiałach, kolorach, a nawet dźwiękach, które oddadzą wrażenie natury.

Deweloperzy mogą realnie dbać o zdrowie swoich klientów i środowisko, tym samym budować sobie przewagę rynkową.

Korzyści

Dlaczego tak ważne dla deweloperów jest niepozostawanie obojętnym wobec problemu smogu? Postawa ta niesie za sobą wiele korzyści: nie tylko zdrowotnych, ale również wizerunkowych czy edukacyjnych.

• Korzyści zdrowotne

Prawidłowo dobrane i rozmieszczone rośliny mogą przyczynić się do redukcji zanieczyszczeń w okolicy, zwłaszcza, że nie wymaga to instalowania kolejnych urządzeń, a wykorzystuje metodę naturalną.

Poza tym czyste powietrze:

• usprawnia przepływ krwi, stąd ma korzystny wpływ na ciśnienie i tętno;
• zwiększa ilość serotoniny we krwi, wpływając na dobre samopoczucie;
• wspomaga trawienie i gospodarkę hormonalną;
• wzmacnia system odpornościowy, produkując leukocyty, które zwalczają wirusy i bakterie;
• pozwala na oczyszczanie płuc z toksyn;
• zwiększa poziom energii i dostarcza tlen do mózgu w odpowiedniej ilości (to właśnie mózg zużywa 1/5 przyjmowanego tlenu).

Niewątpliwie jest to kluczowa kwestia i korzyść bezpośrednia dla nabywców mieszkań, którzy coraz częściej szukają nieruchomości w lokalizacjach wolnych od zanieczyszczeń. Zapobieganie ich powstawaniu przez dewelopera mającego inwestycję nawet w centrum miasta pozwoli przyciągnąć klientów, dla których tak ważne jest, by powietrze utrzymało odpowiednią jakość.

• Korzyści wizerunkowe

Z każdym rokiem zwiększa się świadomość społeczeństwa dotycząca negatywnego wpływu zanieczyszczonego powietrza na życie i zdrowie. Dlatego firmy podejmują szereg działań, które mają na celu poprawę ich wizerunku i wpisanie się w ekologiczny trend. W branży nieruchomości strzałem w dziesiątkę wydaje się inwestowanie w rozwiązania, które mogą usprawnić jakość powietrza w lokalizacji inwestycji. Wpłyną one pozytywnie na wizerunek wśród klientów oraz społeczeństwa, którym zależy, aby mieszkać i rozwijać się w zdrowym i atrakcyjnym środowisku.

System monitoringu i nasadzeń oferuje firmom zwrócenie uwagi na problem, uwzględnienie jego specyfiki, ale też pokazanie, że dla długofalowego procesu, jakim jest poprawa jakości powietrza, konieczne są działania kolektywne i działania świadomościowe. Deweloperzy, którzy podejmą tego rodzaju działania, zaprezentują się klientom, jako dojrzały partner dbający nie tylko o własne interesy, ale również o otoczenie i środowisko w wymiarze długofalowym.

• Korzyści edukacyjne i informacyjne

Aktualnie świadomość na temat stanu powietrza najczęściej zwiększana jest poprzez kampanie negatywne, wymierzone w mieszkańców, we władze miast, w konkretne firmy.
System monitoringu i nasadzeń to rozwiązanie, które zapewnia zwiększanie wiedzy przez edukację pozytywną, pokazując jednocześnie realne rozwiązania, ale też wzmaga poczucie odpowiedzialności wśród wszystkich. Odpowiednia jakość powietrza jest kluczowa dla odpowiedniego rozwoju dzieci, młodzieży i osób dorosłych, ale też pozwala na działanie społeczne, kolektywne. To właśnie społeczności budują zmiany.

Paula Schabińska - inżynier z pasją i doświadczeniem w branży automatyki budynkowej, zdobywanym na obiektach, takich jak: Warsaw Spire czy Centrum Praskie Koneser. Od 5 lat dba również o system BMS w Jednostce Wojskowej nr 4198. Absolwentka dwóch Politechnik: Wrocławskiej i Warszawskiej na Wydziale Elektrycznym, kierunek Automatyka i Robotyka. Od stycznia 2018 współzałożycielka start-upu Airror, w którym rozwija system monitoringu oraz predykcji zanieczyszczeń wraz z usługą nasadzeń roślin o właściwościach filtrujących powietrze.